'Kleiplan Weerwater kansloos en niet duurzaam'

ALMERE • Ma 28 augustus 2017 | 21:17 • Maandag 28 augustus 2017 | 21:17

"Het is een broodjeaapverhaal", "de klei is economisch waardeloos" en "dit plan is alles behalve duurzaam". Het zijn reacties van deskundigen op de plannen van bouwbedrijf Dura Vermeer en de gemeente Almere om huizen en geluidswallen te bouwen met klei uit het Weerwater. Die klei zou van uitstekende kwaliteit zijn en het afgraven van de bodem zou het waterplantenoverschot oplossen en de waterkwaliteit verbeteren. Deskundigen vegen echter de vloer aan met de plannen die in juli werden gepresenteerd.

De klei heeft een functie
Het Weerwater ligt in het centrum van Almere. De plas is ontstaan na zandwinning en daarna volgestort met klei. Die klei kwam uit andere delen van Almere waar toentertijd woningen gebouwd werden. De kleibodem heeft een functie; doordat klei nauwelijks water doorlaat houdt de bodem het zoute kwelwater tegen uit het Markermeer. Hierdoor blijft al het binnenwater, dat boeren gebruiken om hun gewassen te besproeien, zo zoet mogelijk. Het weghalen van die laag zou funest zijn voor de waterkwaliteit in Flevoland, zo zegt een oud-directeur van een ingenieursbureau die anoniem wil blijven.

"De klei lijkt ongeschikt voor bakstenen"
Dura Vermeer wil de klei omhoog halen en daar bakstenen van bakken. Volgens een medewerker van Delgromij lijkt dat in ieder geval duurzaam maar hij betwijfelt of het een goed plan is. "De klei is drijfnat en moet eerst drogen wil je er bakstenen van kunnen maken. Daarnaast bevat de Flevolandse klei plantenresten." Delgromij is hét bedrijf in Nederland dat klei levert aan de bedrijven die bakstenen en dakpannen maken, veelal gewonnen rond de grote rivieren. "De Flevolandse klei die in het Weerwater ligt, is ons in de jaren '90 aangeboden maar toen in elk geval ongeschikt bevonden. De klei is namelijk ook nog zilt omdat het voormalige zeebodem is." Dat de klei na decennia onder water opeens wél geschikt is, betwijfelt hij. "De klei is alleen maar natter geworden." Er zal veel onderzoek gedaan moeten worden naar de geschiktheid van de klei, aldus Delgromij. "En dan is het nog maar de vraag of de kostprijs interessant is."

Hans Marks van Stichting Technisch Centrum onderzoek voor de Keramische Industrie (TCKI) is het met Delgromij eens. "Natte, zoute klei vol plantenresten is niet geschikt om bakstenen van te maken. Als je dat gaat bakken dan valt het zout uiteen waardoor naast zoutkristallen chloorgas ontstaat. Dit mag je niet zomaar uitstoten." De plantenresten zullen in de ovens verbranden waardoor de stenen zwart worden, luchtbellen krijgen en de verbranding geeft een heel hoge CO2-uitstoot, aldus Marks "Je krijgt dan een slecht eindproduct dat niet stevig is, dat er niet uitziet en de enorme uitstoot van schadelijke stoffen is wettelijk niet toegestaan."

Geluidswallen van Weerwaterklei
De kleiplannen van Dura Vermeer zijn breder dan het maken van bakstenen. Volgens de bouwer zou de klei ook gebruikt kunnen worden voor de aanleg van geluidswallen, bijvoorbeeld langs de snelweg A6. Volgens deskundigen is dat economisch gezien geen rendabel plan. Geluidswallen worden doorgaans gemaakt van overtollige grond, grond waarvoor de aanbieders moeten betalen om er van af te komen. De kans dat er betaald gaat worden voor klei om zo'n geluidswal aan te leggen lijkt dan ook klein. "Als ze in Almere een geluidswal willen dan denken wij graag mee", zegt Delgromij. "Voor een geluidswal is niet per se klei uit het Weerwater nodig." Er is in Nederland sowieso geen tekort aan klei zegt het TCKI. "De klei die we afgraven bij de rivieren wordt elk jaar aangevuld. Dat komt doordat de klei met het water mee ons land in komt."

"Broodjeaapverhaal"
Delgromij en TCKI zijn niet de enigen die twijfels hebben bij de economische waarde van de klei uit het Weerwater. In de wereld van de grondverzetbedrijven is verbaasd gereageerd op de plannen van Dura Vermeer. Omdat het een kleine sector is, waar iedereen elkaar kent en met elkaar samenwerkt, willen andere deskundigen alleen anoniem reageren. "In de sector wordt er lacherig gereageerd. Wij vinden het plan een broodjeaapverhaal", aldus een medewerker. Dat de klei geld op kan leveren wordt als onzin afgedaan. "De klei is nat en moet drogen, net zoals we vroeger met turf deden. Zie je het voor je in Almere; velden vol klei die ligt te drogen?" Ook zijn er geen steenfabrieken in de buurt waar stenen gebakken kunnen worden. "Deze staan in het rivierengebied, dicht bij de kleiwinning. Als je 1 miljoen ton klei wilt afgraven dan heb je 25.000 vrachtwagens nodig om dat af te voeren naar de steenfabriek. Dat is economisch niet rendabel. En duurzaam is het al helemaal niet."

Circulaire economie
Met de komst van de wereldtuinbouwtentoonstelling Floriade in 2022, in en rond het Weerwater, heeft het gebied de extra aandacht van de gemeente Almere. De beroemde duurzaamheidsecoloog Gunter Pauli kwam tweemaal naar de stad om mee te denken over mogelijkheden voor een circulaire economie. Dit betekent dat je mogelijkheden die de natuur biedt gebruikt, zoals overtollige warmte van het ziekenhuis of gemaaide waterplanten. Pauli reageerde lyrisch op het plan om klei uit het Weerwater te halen. "Het is klei van een geweldige, goede kwaliteit. En het is niet vervuild. Je kan er een hele industrie omheen bouwen", aldus de goeroe.

De bouwer zegt dat de kritiek op de plannen bij hen bekend is. De kritiek wordt door ecoloog Vincent Kuypers, die is ingehuurd door Dura Vermeer en de gemeente, afgedaan als jaloezie en een gebrek aan kennis. "Andere partijen zouden het ook wel willen maar wij zijn het aan het onderzoeken. Daarnaast zijn wij verder met het onderzoek. Onze kenniswerkers kunnen in het laboratorium wel bakstenen maken van klei", aldus de ecoloog.

Bekijk in Google Maps

WhatsApp ons!
Heb jij een tip of verbetering? Stuur de redactie van Omroep Flevoland een bericht op 0320 28 5050 of stuur een mail: rtv@omroepflevoland.nl!