omroep flevoland

Ambtenaren op Urk klaagden in 2018 over ongewenst en intimiderend gedrag door onder meer wethouders. Dat is te lezen in een advies aan de gemeente dat eind 2019 is opgesteld door interim-gemeentesecretaris Ron Jeltema. Daarin wordt verwezen naar een onderzoek waarin de ambtenaren hun ervaringen binnen het gemeentehuis beschrijven.

De lokale krant 'Het Urkerland' heeft dat ambtenarenonderzoek ingezien en noemt twee specifieke voorbeelden van intimiderend gedrag door Urker wethouders.

"Het leidde soms tot directe en dwingende opdrachten aan medewerkers. Een voorbeeld daarvan is dat een buitengewoon opsporingsambtenaar (BOA) van een wethouder op zijn kop kreeg omdat hij een parkeerboete had uitgeschreven. De wethouder was in actie gekomen na een telefoontje van een verbolgen aannemer. In een ander geval zou een wethouder een baliemedewerker onder druk gezet hebben toen die tegen de regels in niet à la minute een reisdocument wilde leveren."

Ambtenaren ervoeren het eerdergenoemde ongewenste gedrag overigens niet alleen vanuit het college. Ook vanuit de samenleving en vanuit raadsleden wordt dat ervaren. Hier worden verder geen voorbeelden van gegeven.

De verstoorde verhouding tussen het college en het ambtenarenapparaat was al duidelijk op het moment dat Jeltema in september 2019 aan de slag ging op Urk. Het eerste kernpunt van zijn opdracht was het "realiseren van een goede samenwerking op basis van vertrouwen", zo staat beschreven.

'Collegeleden bemoeiden zich veel te veel met de bedrijfsvoering'
Jeltema beschrijft dat er een situatie in het gemeentehuis was ontstaan waarin er onvoldoende vertrouwen was tussen collegeleden en de ambtelijke leiding. Verder was er sprake van rolvervaging. "Leidinggevenden klaagden over het feit dat de collegeleden zich veel te veel met de bedrijfsvoering en uitvoering bemoeiden."

De wethouders vonden dat ze dit noodgedwongen deden. "Enerzijds om zaken die fout dreigden te gaan te corrigeren en anderzijds om belangrijke dossiers vlot te trekken", zo stelt Jeltema. "Het college met ervaren wethouders is ook ambitieus en actief. Het risico van operationeel acteren van bestuurders ligt dan wel enigszins op de loer."

De ondernemingsraad van de gemeente Urk formuleerde volgens Jeltema in juli van 2019 al verschillende adviezen. "Geef aandacht aan het medewerkersonderzoek uit 2018, met name de aspecten intimidatie en werkdruk. Er is meer vertrouwen en geborgenheid nodig binnen de organisatie. Verbeter de onderlinge relaties en wees als college minder directief, dat werkt namelijk averechts."

Problemen ontstonden vanaf 2015
Volgens de interim-gemeentesecretaris ontstonden de problemen binnen het gemeentehuis vanaf ongeveer 2015. Rond die tijd werd een nieuwe managementstructuur ingevoerd in het gemeentehuis. "De laag van afdelingshoofden werd geschrapt en verantwoordelijkheden werden lager in de organisatie gelegd. Aan structuur en procedures werd minder belang gehecht. In de gesprekken werd mij duidelijk dat deze situatie een aantal jaren geleden is ontstaan en geleidelijk aan verder is geëscaleerd", aldus Jeltema.

Verder speelde volgens hem mee dat er een behoorlijk lange tijd geen vaste gemeentesecretaris op Urk aan het werk was. Eind 2017 ging oudgediende Rien Bogerd met pensioen. Een opvolger was niet meteen gevonden en de beoogde opvolger Herman Zwart zwaaide al na negen maanden af. De wederzijdse verwachtingen tussen hem en het college kwamen niet overeen.

Ook toenmalig burgemeester Pieter van Maaren vertrok in 2019 vrij onverwacht. Hij was net één jaar bezig met zijn tweede zesjarige termijn op Urk.

Niet alleen kommer en kwel
Het is in het Urker gemeentehuis overigens niet alleen kommer en kwel. Jeltema is te spreken over bijvoorbeeld de arbeidsethos: "De hechte gemeenschap die Urk maatschappelijk is, vindt ook zijn weerslag in de ambtelijke organisatie. Er is sprake van een relatief kleine organisatie met een sterke familiecultuur en een hoog arbeidsethos. Ondanks de soms hoge werkdruk klagen Urkers niet, zetten een tandje bij en presteren naar én soms boven verwachting. Het lage ziekteverzuimpercentage is daar een mooie indicatie van. Op Urk is men trots op de gestage groei van de gemeente na de inpoldering in de vorige eeuw en de enorme bedrijvigheid die Urk inmiddels kenmerkt. Die cultuur van aanpakken en hard werken zie ik ook terug in de ambtelijke organisatie."

Plan van aanpak in werking
Om de signalen van intimidatie van ambtenaren aan te pakken zijn er inmiddels stappen gezet. "Voor het aanpakken van de negatieve signalen uit het onderzoek is inmiddels een plan van aanpak opgesteld. Ook is het onderwerp expliciet besproken in de heisessie van het college en hebben collegeleden hierop gereflecteerd. Dit onderwerp behoeft de komende jaren nadrukkelijk aandacht van iedereen in de organisatie."

Jeltema besluit: "Wat nodig is voor Urk om verder te ontwikkelen (naast energie en drive) is ook strategie, planning en professionaliteit. Bij dat laatste hoort rolduidelijkheid en rolvastheid. Dat is een voorwaarde voor een goede balans en het faciliteren van het belangrijkste kapitaal van de organisatie: de medewerkers."

Volgens de gemeente zijn de nieuwe burgemeester Cees van den Bos en de nieuwe gemeentesecretaris Carla Swart voortvarend verder gegaan met de adviezen die Jeltema eind 2019 opstelde. Een nieuw ambtenarenonderzoek zou begin 2021 moeten plaatsvinden. Dan wordt gekeken of de ervaringen van de ambtenaren verbeterd zijn.