Nagele van Boven
#todb Het nieuwe bouwen in de jaren '50
Je zou het niet meteen denken, maar Nagele in de gemeente Noordoostpolder, is een van de meest unieke dorpen van Nederland. Het is niet het kleinste dorp, het heeft niet de hoogste kerk en het staat ook niet bekend om de visserij of kaas. Maar Nagele is op gebied van architectuur met niets anders te vergelijken. In dit artikel: Hoe Nagele uitgroeide tot een uniek dorp qua architectuur, maar ook de vraag of het idee nog wel toekomstbestendig is.
In 1942 viel de Noordoostpolder droog en werd er begonnen met de bouw van elf dorpen. Daar moesten landarbeiders komen te wonen die gingen werken op de akkers in de nieuwe polder. De invulling van de Noordoostpolder werd verzorgd door de directie van de Wieringermeer. Die polder in Noord-Holland was al eerder drooggevallen en de mensen die dat proces leidden mochten zich vervolgens ook over de inrichting van de Noordoostpolder ontfermen.
Verschil met andere dorpen
De eerste acht dorpen in de Noordoostpolder kregen allemaal een traditionele opbouw. Die begon met een 'brink', waar omheen het dorp vervolgens werd aangelegd. Deze stijl werd ook wel de 'Delftse School' genoemd. Maar bij Nagele werd de aanpak anders. De directie van de Wieringermeer vroeg de architectencollectieven 'De 8' en 'Opbouw' om met een idee te komen voor het dorp.
De 8 was op zoek naar ideeën die op congressen van het CIAM ingebracht konden worden. Het CIAM was een soort platform, waar architecten samenkwamen om zich te richten op ontwerpen voor moderne stedenbouw. Zo kwam De 8 met een ontwerp voor Nagele.
Er was een duidelijke opdracht vanuit de directie:
In 1954 was het plan voor Nagele klaar en begon ook de bouw. Het plan werd ondertussen wel bijgesteld van 300 naar 500 woningen. Het idee was om zeven woonhoven aan te leggen, rondom een ringweg. Elk hof bestond uit laagbouw, met tuinen en een gemeenschappelijk grasveld.
Functiescheiding
Architecten vonden dat alle huizen modern, strak en fris moesten ogen. Aldo van Eyck en Daniël van Ginkel leverden het ontwerp voor de drie scholen op de centrale ruimte. Vanaf 1962 lag de bouw van Nagele tijdelijk stil. De directie van de Wieringermeer maakte toen een plan voor de voltooiing van het dorp, waarin de opzet van Nagele kleine wijzigingen onderging. Zo kreeg de woonhof in de noordwesthoek vrijstaande woningen, in plaats van rijtjeshuizen. Ook werden er extra woningen gebouwd op een lege strook bij de Klaverhof, de Koolzaadhof en de Vlashof.
In 1962 werd de verantwoordelijkheid voor het dorp overgenomen door de nieuwe gemeente Noordoostpolder. Begin jaren 70 was de bouw van het dorp klaar. Nagele werd bijna volledig uitgevoerd zoals was geschetst. Met alleen wat kleine aanpassingen, die bouwkundig niet van waarde waren.
Maar in 1974 bleek al dat er behoefte was aan meer woningen. Daarom werd er met een aantal architecten van 'De 8' gesproken over uitbreiding van het dorp.
Belangrijk was daarbij dat uitbreidingen niet mochten afwijken van het oorspronkelijke dorp.
In 1979 werd uiteindelijk besloten tot een uitbreiding aan de zuidkant van Nagele. Hierdoor kwamen de hoven De Klamp en Wendakker erbij. Ook voor deze hoven was de regel: niet hoger dan twee verdiepingen. Wat wel afweek, was dat hier ook de groene grasvelden werden volgebouwd.
Mee met nu
Woningbouw van de jaren 70 vergt onderhoud. Daarom moet ook Nagele met de tijd mee. In de loop van de jaren bleek een aantal gebouwen niet meer te voldoen aan de wettelijke eisen voor woning- en winkelbouw. Een aantal gebouwen heeft een andere functie gekregen.
Begin 2011 werd het Wijksportgebouw gesloopt. Daar kwam multifunctioneel centrum Het Rietveld voor terug. Dit gebouw heeft een opbouw die past bij de kerken en bij de scholen op de centrale ruimte. Het bestaat uit drie aaneengeschakelde blokken van verschillende grootte, rondom een glazen bouwdeel. In 2011-2012 renoveerde woningcorporatie Mercatus het deel van de Rietveldwoningen in Nagele dat niet in particulier bezit is. In 2014 werd het restaurant op het Schokkererf gesloopt. Ook fuseerden de Titus Brandsmaschool en de Ringloop en gingen zij onder één dak verder.
Nagele staat vandaag de dag nog niet stil. Er komen nog steeds nieuwe woningen bij in het dorp. Niet door uitbreiding, maar door zogenoemde inbreiding. Zo komen er nieuwe woningen aan de Noorderwinkels. Ook komt er een appartementencomplex op de plek waar vroeger restaurant 't Schokkererf zat.
Het Polmanhuis
Een goed voorbeeld van een oorspronkelijke Nageler woning is het Polmanhuis. Deze woning, die te bezichtigen is, werd vernoemd naar Annie en Bernard Polman, de eerste bewoners van de Karwijhof 20. Het huis is ingericht als een woning in de jaren '50.
In het huis staan geen bordjes die waarschuwen om niets aan te raken. Je mag gewoon overal aan zitten. "Dit huis is echt een schoolvoorbeeld van het nieuwe bouwen destijds. Het laat zien hoe de architecten in die tijd naar woningbouw keken", vertelt Natascha Drabbe, van Iconichouses.org. Je kon zien dat de architecten veel invloed hadden op het wonen van de mensen, weet Drabbe.
Een voorbeeld is de semi-doorzon-woning. Deze heeft nog wel een scheidingsmuur tussen de huiskamer en de woonkamer, maar die is van glas. Dit betekent dat het zonlicht er doorheen kan. Het was één van de aspecten die de bewoners enorm konden waarderen: de grote lichtinval in het huis.
Heb jij een tip of opmerking? Stuur de redactie van Omroep Flevoland een bericht op 06 - 52 52 4891 of stuur een mail: rtv@omroepflevoland.nl!
gerelateerde artikelen
-
#todb We krijgen minder windmolens, maar ze worden wel hoger
FLEVOLAND • Zaterdag 12 november 2022Flevoland staat er vol mee: windmolens. Toch is het huidige windmolenbeeld heel anders dan in bijvoorbeeld de jaren '90. Er is steeds meer beleid gekomen voor windmolens, waardoor de skyline van Flevo...
-
#todb De Houtribdijk, moet die blijven of moet ie weg?
FLEVOLAND • Zaterdag 05 november 2022Het is een vreemde kronkel in het anders zo strakke polderlandschap: De Houtribdijk. Voor de dijk die Lelystad met Enkhuizen verbindt, waren eerst hele andere plannen. Dat liep anders en nu is het voo...
-
#todb De belangrijkste brug van Flevoland blijft waarschijnlijk nog even
FLEVOLAND • Zaterdag 29 oktober 2022Het is regelmatig te horen tijdens de verkeersinformatie: 'File op de A6 voor de Ketelbrug'. De Ketelbrug is al zo'n vijftig jaar de verbinding tussen de Noordoostpolder en Oostelijk en Zuidelijk Flev...
recent nieuws
-
BBB: 'Besluit mogelijk vertrek ligt bij gedeputeerde'
FLEVOLAND •BBB-fractievoorzitter Anja Keuter in Provinciale Staten laat het aan 'haar' gedeputeerde Jurie van den Berg zelf over om te besluiten of hij terugtreedt of niet. Er is kritiek op Van den Berg, omdat h...
-
Sportspullenbank Lelystad groot succes
LELYSTAD •De sportspullenbank in Lelystad is een groot succes. Van het initiatief waar mensen op diverse locaties gebruikte sportartikelen kunnen inleveren wordt veelvuldig gebruik gemaakt. In de stad zijn al d...
-
Monument voor overleden kankerpatiënten keert in maart terug
DRONTEN •Het monument voor overleden kankerpatiënten in het Koningin Wilhelminabos in Dronten wordt in maart volgend jaar herbouwd. Dat laat KWF Kankerbestrijding weten. De gedenkplek werd in juni vernield en...