omroep flevoland

Het is een vreemde kronkel in het anders zo strakke polderlandschap: De Houtribdijk. Voor de dijk die Lelystad met Enkhuizen verbindt, waren eerst hele andere plannen. Dat liep anders en nu is het vooral een snelle verbinding naar de andere kant van het land. Toch zorgt de dijk ook voor natuurproblemen in het Markermeer. In dit artikel lees je het verhaal van de Houtribdijk en beantwoorden experts de hamvraag: moet de dijk blijven of moet ie weg?

In Tot op de Bodem onderzoeken Jaap van den Biesen & Marvin Hop waarom dingen in Flevoland zijn zoals ze zijn. Want, is hier niet over elke centimeter nagedacht?

Bekijk hier de aflevering van Tot op de Bodem over de Houtribdijk:

De dijk werd aangelegd tussen 1963 en 1976 en zou de noordoostelijke buitenrand worden van de geplande Markerwaard. De derde en laatste polder van Flevoland. Deze polder tussen Lelystad, Enkhuizen, Hoorn en Almere, dankte haar naam aan het eiland Marken. Dat zou net als Urk worden opgenomen in het nieuwe polderlandschap.

Dit zijn een aantal schetsen van die tijd: 

Van twee kanten werd een begin gemaakt aan de Markerwaard. In 1957 sloot een nieuwe dijk tussen Marken en het vasteland: Marken was voortaan geen eiland meer, maar een schiereiland. Aan de andere kant bouwde men de dijk tussen Lelystad en Enkhuizen. Op 4 september 1975 werd het laatste gat in de aanleg van de dijk gedicht en daarmee werd het Markermeer geboren. De kosten van de Houtribdijk bedroegen 130 miljoen gulden. Het begin voor de polder was er, maar toch gingen uiteindelijk de plannen van tafel. 

Vanuit de maatschappij kwamen steeds meer tegengeluiden. Verschillende milieuorganisaties verzetten zich tegen de komst van de nieuwe polder. In de jaren 80 nam de twijfel ook in de politiek toe en werd de verdere aanleg uitgesteld.

Zo werd de dijk gebouwd:

Hoe nu verder?
De Houtribdijk was natuurlijk niet zomaar weg te halen. Inmiddels had de dijk zich ook ontpopt tot een handige verbindingsroute tussen Noord-Holland en Midden Nederland. Maar over de consequenties van de aanleg van de dijk voor het omliggende water was niet nagedacht. 

Door het afsluiten raakte het water troebel en dat had desastreuze effecten op de vis- en vogelstand. Het onderwaterleven liep terug en waterplanten groeiden slecht of helemaal niet meer. De oorzaak daarvan weet Elsa Pater, boswachter op de Marker Wadden van Natuurmonumenten. Ze legt uit dat de wind ervoor zorgt dat het zand van de bodem blijft stuiven. Daardoor blijft het water troebel en krijgen waterplanten geen daglicht en vissen en vogels vervolgens geen eten.

De aanleg van de eilandengroep, de Marken Wadden is een poging om dat te stoppen. De buitenste eilanden zijn een soort windbreker voor al het water dat er tussen ligt. Dat water blijft dus relatief kalm, waardoor het zand naar de bodem zakt. "Je ziet dan ook dat er steeds meer planten en dieren terugkomen in dit gebied, juist omdat het zonlicht de bodem weer kan bereiken." 

De IJsselmeervereniging is ooit opgericht om de bouw van de Markerwaard te stoppen. De vereniging vind het niet realistisch om de dijk weg te halen omdat dat ook weer veel gevolgen heeft voor de natuur en de economische waarde van de dijk te groot is. Wel zou ze graag zien dat er meer aandacht komt voor de natuur bij de dijk. De vereniging wil het liefst dat er sluizen komen om de vissen en de waterafvoer makkelijker te regelen. 

Mark Harbers, minister van Infrastructuur en Waterstaat, noemt het Markermeer ook wel de 'nationale regenton'. 

Hoe heet die dijk nou eigenlijk?
De dijk heet officieel de Houtribdijk. De gemeente Lelystad noemt het gedeelte van de dijk dat binnen de gemeentegrenzen valt Markerwaarddijk. De provincie Flevoland beheert de weg en het fietspad en noemt de dijk ook Markerwaarddijk. De gemeente Enkhuizen noemt het gedeelte van de dijk dat binnen de gemeentegrenzen valt de Sluisweg.

Natuur
Dat de dijk blijft, staat als een paal boven water. Tussen 2017 en 2020 is de dijk nog versterkt en is het Trintelzand aangelegd. Rijkswaterstaat, verantwoordelijk voor de aanleg, noemt dit ook wel de 'snackbar van het Markermeer'. Een klein natuurgebied aan de dijk, waar vogels kunnen broeden en waar veel eten beschikbaar is. 

De afgelopen jaren is de natuurfunctie van het Markermeer steeds belangrijker geworden. Zowel Natuurmonumenten, Rijkswaterstaat als de IJsselmeervereniging zien ook de ontwikkeling dat natuur steeds belangrijker is geworden rondom het Markermeer.

Wist je dat...
...Omdat de Markerwaard er nooit is gekomen, klopt de naam 'dijk' eigenlijk niet. Een dijk is een waterkering met land erachter. In dit geval worden watergebieden van elkaar gescheiden, en daarmee gaat het om een dam.

Dat de Houtribdijk hier nu ligt is erfgoed van een andere tijd met een andere visie op Nederland en op de natuur. De plannen van de Markerwaard zijn vooralsnog van tafel. Met de toenemende waarde van natuur in de polder lijkt de kans groter op het 'Markernatuurgebied' dan ooit nog de komst van de Markerwaard. 

Nog niet uitgelezen? Bekijk dan deze artikelen eens: 

• De belangrijkste brug van Flevoland blijft nog even
• Hierom werd dit stuk polder na de drooglegging weer water
• Daarom staat er een lichtwachterswoning in de polder

Nog niet uitgekeken? Kijk hier de aflevering over de Oostvaardersplassen terug: