omroep flevoland

Dag en nacht vliegen ze rond boven ons hoofd. De kenmerkende gele traumahelikopters van de ANWB. Ze vliegen naar heftige ongelukken of naar stressvolle medische noodsituaties. Weer of géén weer: de piloten, artsen en verpleegkundigen van deze traumadienst vliegen er altijd op uit als ze worden opgeroepen.

En hoewel er in Flevoland geen traumaziekenhuizen zijn waar patiënten naartoe gebracht worden, vliegen de gele Airbus-helikopters geregeld rond boven onze provincie. Niet in de laatste plaats omdat het hoofdkwartier van het bedrijf dat achter de dienst zit, al 12,5 jaar gevestigd is op Lelystad Airport.

Omroep Flevoland kreeg vanwege het aanstaande 30-jarige bestaan een exclusief kijkje achter de schermen bij dit bedrijf: ANWB Medical Air Assistance (MAA).

Grijze hangar met gele heli's
Op een regenachtige novemberdag melden we ons bij een kantoortje aan de rand van het vliegveld van Lelystad. We worden er ontvangen door onder meer Amanda Tijben en Timon Kruisman van ANWB MAA. Vanaf de buitenkant is er bij het pand niet veel speciaals te zien, maar aan het kantoor zit een grijze hangar vast met daarin twee van de in totaal acht helikopters die in dienst zijn. 

Timon Kruisman

Vlak voor ons bezoek heeft er toevallig net zo'n 'heliwissel' plaatsgevonden. Een monteur is dan ook druk bezig om het euvel aan de PH-HVB te verhelpen. Over die code trouwens straks meer, want elke heli heeft een afkorting die iets met zorg te maken heeft.

De PH-HVB

Naast onderhoud is Lelystad Airport ook van belang vanwege de trainingen die elke traumahelikopterpiloot moet doen. "Omdat hier onze reservehelikopters staan, die dus voor de training gebruikt kunnen worden zonder dat we de operatie stil moeten leggen. En de omgeving (van Lelystad, red.) leent zich er ook voor."

Codes met een betekenis
Elke helikopter heeft zijn eigen PH-code. En hoewel die meestal willekeurig worden uitgedeeld, probeert ANWB MAA altijd een code met een medische afkorting te regelen. PH-DOC staat bijvoorbeeld voor doctor. PH-TTR betekent To The Rescue. En de hierboven genoemde PH-HVB staat voor Hulp Van Boven,vertelt Timon Kruisman met een glimlach. In PH-OOP zit dan weer het woord HOOP verwerkt.

Voordelen van Flevoland
Kruisman somt de verschillende voordelen op: "We zijn natuurlijk vlakbij het water waar we vluchten in het donker kunnen maken. We zitten vlakbij de ziekenhuizen van Zwolle of Amsterdam waar we naartoe kunnen vliegen. Dus het is voor ons een mooie centrale locatie om een heel groot gebied te bestrijken waarin we ook normaal een operatie uitvoeren." 

Voor het oefenen van (moeilijke) landingen is het vliegveld Lelystad overigens geen geschikte plek. Daarvoor wijken de piloten van ANWB MAA uit naar terreinen van Defensie. Een ongeluk kan natuurlijk op elke willekeurige plek in Nederland gebeuren. En het traumateam moet dan ook zo dicht mogelijk bij het incident kunnen landen, welke obstakels er ook zijn.

Piloot Amanda Tijben

Landen op de Dam
"Ergens word je er natuurlijk comfortabel in, want we hebben goede spullen mee. Dus we weten ook van alle obstakels in Nederland die ons in de weg kunnen zitten, waar ze staan. We zijn er echt goed voor opgeleid en getraind. Kunnen we veilig landen, is het een goede locatie? Je vliegt er overheen en eigenlijk hebben we heel weinig tijd nodig met z'n drieën om een goede plek te bepalen. Oh, daar is een veldje? Dan pakken we die."

Van de honderden vluchten en landingen die de pilote heeft uitgevoerd, zijn sommige wel heel speciaal geweest. Zo landde Tijben al eens op de Dam in Amsterdam, die daarvoor speciaal was afgezet door de politie. Op zo'n moment zien de piloten van ANWB MAA honderden mensen op de commotie afkomen. Maar ook onbewoonde plekken zijn bijzonder: "Op een eilandje ergens waar niemand kan komen, waar je als team alleen voor staat, is natuurlijk ook een bijzondere plek."

Landing in 2018 op de Dam

ANP

De kleine en de grote
ANWB MAA heeft twee types lifeliners in dienst. Er zijn zes Airbus-helikopters van het type H135. Die nemen vier verschillende regio's waar en vliegen vanaf Groningen, Volkel, Amsterdam en Rotterdam. Deze heli's zijn over het algemeen bedoeld om een trauma-arts op de locatie van een ongeluk te krijgen. Meestal rijdt de arts met de patiënt mee in de ambulance naar een gespecialiseerd ziekenhuis. Daar wordt de arts dan weer door de helikopter opgepikt.

Een patiënt kan op zich mee met deze 'kleinere' helikopter, maar daar wordt vanwege de snelheid en de beperkte ruimte meestal niet voor gekozen. "Als het sneller is om de patiënt met de ambulance naar het ziekenhuis te brengen, dan zal dat gebeuren. Met name het inladen in de ambulance gaat gewoon sneller. En de dokter kan eventueel nog behandelen in de ambulance. Ik denk dat we minder dan tien procent (van de patiënten, red.) vervoeren met de helikopter", schetst piloot Tijben.

De grotere H145 is een ander verhaal. ANWB MAA heeft hier twee exemplaren van en één daarvan staat altijd in Leeuwarden klaar. Deze heli is namelijk wél bedoeld voor patiëntenvervoer en is daar speciaal voor ingericht. Met name van en naar de Waddeneilanden is deze heli cruciaal. Vanwege de ligging van de eilanden is een helikopter hier altijd de snelste optie om een patiënt naar de wal te krijgen.

Altijd je stinkende best doen
Zowel Kruisman als Tijben vinden dat ze een ontzettend dankbaar beroep hebben. "We kijken altijd of we er alles uit hebben gehaald wat we konden doen. Zo niet, dan proberen we er wel van te leren. Het feit dat je met elkaar daar professioneel mee bezig bent en toch altijd wel tot de conclusie komt dat je je stinkende best hebt gedaan. Dat is dan toch voldoende om er een mooie dag van te maken", zegt de pilote.

Contract
ANWB MAA is een betaalde dienst. Het ministerie van Volksgezondheid stelt hiervoor het geld beschikbaar. Dat wordt verdeeld over de vier traumacentra die verantwoordelijk zijn voor deze dienst. Plus RAV Friesland dat de ambulancefunctie naar de Wadden organiseert. Deze partijen hebben een contract met ANWB Medical Air Assistance. 

Een vaak gestelde vraag is de connectie met de Algemene Nederlandsche Wielrijders Bond. Waarom zit juist de ANWB achter de helikopters? Ook hier weet technicus Kruisman het antwoord op. "Ja, de ANWB is veelal bekend vanuit de Wegenwacht. In 1995 zijn ze begonnen met deze dienst. Het startte als proef en dat is eigenlijk groter en groter geworden door de jaren heen. En dat maakt dat we komend jaar al dertig jaar dit doen in Nederland."

Het bedrijf verwacht nog lang op Lelystad Airport te kunnen blijven voor het onderhoud en de trainingen. Technicus Kruisman ziet geen enkele reden om te verhuizen: "We werken hier met zo'n vijftien mensen op deze locatie. Het is onze intentie om hier nog een tijdje te blijven."

Kruisman ziet voor zich dat medicijnen en zakken bloed hiermee snel kunnen worden overgebracht. Maar om patiënten door heel Nederland te kunnen blijven helpen zal de traumahelikopter absoluut noodzakelijk blijven. "Voor ons is die niet meer weg te denken."