omroep flevoland

Deze week is het 200 jaar geleden dat het noodlot toesloeg op het voormalige eiland Schokland in de huidige Noordoostpolder. Begin februari 1825 werd het eiland geteisterd door een zeer zware storm. Daarbij werd het oude Emmeloord, het dorpje op de noordpunt van Schokland deels verzwolgen door de hoge golven van de Zuiderzee.

Twaalf inwoners van het toenmalige Emmeloord verdronken tijdens de stormramp in het koude water. Eén slachtoffer overleed korte tijd later aan de gevolgen van zijn verwondingen. De stormramp wordt dinsdagavond herdacht in het kerkje bij het museum Schokland.

'Uitzonderlijke storm'
De stormramp begon op 3 februari op Schokland, zegt Henk van Heerde van de Schokkervereniging, de vereniging van nazaten van de vroegere bewoners van Schokland. Het was volgens hem een uitzonderlijke storm: een orkaan uit het noordwesten gecombineerd met springtij. De harde wind stuwde het hoge water op.

Van Heerde zegt dat Emmeloord vooral te lijden had, omdat dit dorp op de noordpunt van Schokland lag. "De eerste aanval van de wind kwam uit het noorden. De langste golven zullen daar direct de terpen van Emmeloord hebben bereikt. De Middelbuurt lag meer in de luwte van het eiland."

Ook was de kerk van het katholieke dorp verwoest. "De bevolking probeerde zich in die kerk staande te houden." Alle slachtoffers zijn vermoedelijk begraven op de begraafplaats van het dorp. Dat is alleen niet bijgehouden in een register. Grafmonumenten kwamen er niet, omdat daar geen geld voor was, zegt Van Heerde.

Schade op Urk beperkt
Ook Urk werd getroffen door de stormramp. Maar daar bleef de schade beperkt. Op Urk stond het water wel hoog, maar daar bleven huizen en mensenlevens gespaard. Dat komt omdat dit eiland hoger lag dan Schokland en omdat Urk een ondergrond heeft van keileem, zegt Van Heerde. Schokland had een ondergrond van het veel zachtere veen.

Door eerdere stormen was al veel land afgeslagen. En het eikenhouten palenscherm dat Emmeloord moest beschermen, verkeerde in verwaarloosde staat. Dat palenscherm bleek niet bestand tegen de kracht van de natuur. De golven hadden al snel vrij spel.

Na de storm volgde ook nog een aantal seizoenen met een tegenvallende visvangst. De armoede op het eiland was daardoor zo groot dat de gemeentelijke belastingen niet meer konden worden opgebracht. Schokland werd een eiland waar steeds meer geld bij moest, zegt Van Heerde. "Niet alleen voor de kosten van de zeewering maar ook in feite om de bevolking te onderhouden."

Het was die armoede waardoor de pastoor en de schoolmeester in 1858 alle kosten en baten van Schokland op papier zetten. Die rekensom leerde dat het beter was om het eiland te ontruimen. "De mensen op Schokland kregen daarop een aantrekkelijke uitkooppremie."

Het eiland werd een jaar later, in 1859 ontruimd. De bewoners verhuisden naar onder andere Kampen, Vollenhove en Enkhuizen.

Herdenking
Museum Schokland staat dinsdagavond vanaf 18.00 uur stil bij de ramp met een herdenking. In het kerkje op de Middelbuurt is poëzie te horen. Ook wordt de klok geluid. De herdenking sluit aan bij de tijdelijke tentoonstelling 'Schokkers en de ontruiming', die tot en met 2 maart in de museumkerk te zien is.