omroep flevoland

Als je vanuit Lelystad naar Enkhuizen wil dan is de kortste route om daar te komen via de dijk. Maar deze dijk heeft in de volksmond veel verschillende namen. In dit artikel leggen we uit hoe de dijk aan die verschillende namen komt en wat nou de juiste naam is. Een korte geschiedenis van de smalle landstrook die Lelystad met Enkhuizen verbindt.

De bouw van de dijk begon in 1963. De dijk is 26 kilometer lang en is eigenlijk aangelegd voor de inpoldering van het laatste en zuidwestelijke gedeelte van het IJsselmeer. Cornelis Lely maakte in 1891 een plan om de Zuiderzee af te sluiten en een groot deel ervan in te polderen.

Drie polders van Lely
Volgens het plan van Lely zouden er vier polders komen. De Wieringermeerpolder, de Zuidoostpolder (Oostelijk en Zuidelijk Flevoland. De Zuidwestpolder en de Noordoostpolder. De Noordoostpolder was als eerste aan de beurt. Daarna kwam de Zuidwestpolder. De Rijksdienst voor de IJsselmeerpolders was toch niet heel blij met die naam. Omdat de Zuidoostpolder in twee delen aangelegd moest worden kregen die de namen Oostelijk en Zuidelijk Flevoland. De Zuidwestpolder werd genoemd naar het eiland dat er door ingepolderd zou worden: Marken. Het werd dus de Markerwaardpolder.

Een van de eerste inpolderingsplannen van Cornelis Lely. Bron: Zuiderzeecollectie

Start bouw van de Markerwaardpolder
Om de Markerwaard in te polderen, werden er voorbereidende werkzaamheden gedaan. Er werd een dijk aangelegd tussen het vasteland van Noord-Holland en het eiland Marken. Deze dijk was op 17 oktober 1957 klaar. Ook de dijk tussen Enkhuizen en Lelystad werd aangelegd. Maar sinds Lely zijn plannen eind 19de eeuw bedacht, was Nederland flink veranderd. Het land telde meer inwoners, er was een oorlog geweest en Nederland was veel welvarender geworden.

Door het aanleggen van de dijk ontstond het Markermeer. Het was een voedselgebied voor vogels en sportliefhebbers gebruikten het meer graag om te windsurfen of te varen. Toch kwamen er steeds meer politieke twijfels over de haalbaarheid van de polder. De kosten liepen op en de opbrengsten werden minder. Ad van der Vliet, destijds gemeentesecretaris van Almere en secretaris van het openbaar lichaam 'Zuidelijke IJsselmeerpolders', zei er in 2012 het volgende over:

"Er waren verschillende opvattingen, vooral over de Markerwaard. Even heel ver terug: men had aanvankelijk het idee om het Markermeer droog te maken en dat te bestemmen voor ofwel een vliegveld – maar dat was een dermate kostbare operatie dat men er toch van afgezien heeft – ofwel als ‘speeltuin’ voor de Amsterdammers. Men zat met dat grote probleem dat al die mensen in de weekeinden moesten recreëren. Binnen de Rijksdienst voor de IJsselmeerpolders – bij de hoofddirecteur en anderen – leefde sterk het idee om het meer droog te maken en daar dan een recreatiegebied van te maken."

Het oorspronkelijke idee van de Houtribdijk was dijk te zijn voor de Markerwaardpolder, net als de Oostvaardersdijk, de Westermeerdijk en de Knardijk die andere delen van de polder beschermen tegen water. In 2003 werd besloten de polder definitief niet aan te leggen.

Is het Houtribdijk of Markerwaarddijk?
De dijk heet officieel de Houtribdijk en valt gedeeltelijk onder het beheer van Rijkswaterstaat. De dienst is verantwoordelijk voor het onderhoud van de waterkering. De Houtrib is een gedeelte van het IJsselmeer waar de dijk doorheen is aangelegd; het was een stuk van de Zuiderzee dat tussen Urk, Enkhuizen en wat nu Lelystad is ligt. De Houtrib werd gebruikt als vaargeul tussen de ondiepere gedeelten Enkhuizerzand en Val van Urk. Op oude kaarten is de naam Houtrib nog te vinden.

De waterstrook Houtrib op een kaart uit 1914. Bron: Topopreis/Kadaster

De gemeente Lelystad noemt het gedeelte van de dijk dat binnen de gemeentegrenzen valt Markerwaarddijk. De provincie Flevoland beheert de weg en het fietspad en noemt de dijk ook Markerwaarddijk. Dit slaat weer terug op de ooit geplande Markerwaardpolder. De gemeente Enkhuizen noemt het gedeelte van de dijk dat binnen de gemeentegrenzen valt de Sluisweg. Een andere naam die de dijk een tijd gehad heeft is de Enkhuizerzanddijk, vernoemd naar het Enkhuizerzand. Dat is een ondiep deel van het IJsselmeer dat dicht tegen Enkhuizen aan ligt.

De eerste werkzaamheden aan de bouw van de Houtribdijk. Op de achtergrond het werkeiland van Lelystad en de Knardijk. Bron: Aero-Foto Nederland / Het Flevolands Archief

De dijk is helemaal geen dijk
Omdat de Markerwaardpolder er nooit is gekomen, klopt de naam 'dijk' eigenlijk niet. Een dijk is een waterkering met land erachter. In dit geval worden watergebieden van elkaar gescheiden, en daarmee gaat het om een dam. De Houtribdijk zou dus eigenlijk Houtribdam moeten heten - of Markerwaarddam.

De bouw begon zowel vanuit Lelystad als vanuit Enkhuizen en in het midden ontmoetten de twee gedeelten elkaar. Dat gebeurde op 4 september 1975. Prins Claus plaatste daar een sluitsteen. Die staat nog steeds op de dijk bij hectometerpaal 68,3. De aanleg van de dijk kostte 272 miljoen gulden. Tussen 2017 en 2020 is de dijk verbreed en versterkt. Halverwege de dijk ligt Trintelhaven. Dat is het voormalige werkeiland dat werd aangelegd om de dijk te bouwen.

Verantwoording
Dit artikel is samengesteld door het raadplegen van bronnen van De Canon van Flevoland, Flevolands Geheugen en Batavialand. Dit artikel geeft een korte feitelijke opsomming.

Nog niet uitgelezen? Bekijk hier wat andere leestips:
- Larsen, het Flevolandse dorp dat er nooit kwam
- Zo werd opa boer in de Noordoostpolder
- Seaewald en Urch, hier komen onze plaatsnamen vandaan

//d16junmm04ri2h.cloudfront.net/image/xlg/pictures/170921dijk1_B368641B7BD93734C12581A1007099E8.jpg