omroep flevoland

De Nederlandse Voedsel en Warenautoriteit (NVWA) wil dat er meer grip komt op risico's van fraude in de visserij. De toezichthouder wil stevige actie van de overheid, maar ook van de visserijsector zelf. Dit blijkt uit het NVWA rappport 'de visketen in beeld', dat deze maand verscheen en waarin fraude één van de onderwerpen is.

Zo schrijft de NVWA dat er terugkerende signalen zijn over criminele samenwerking tussen 'rederijen, sorteerbedrijven, (tussen)handelaren en vervoerders in wisselende samenstellingen'. Betrokkenheid bij fraude is zowel actief als faciliterend, al dan niet afgedwongen door omkoping. Het gaat onder meer om signalen van het zwart wegwerken van illegaal gevangen vis, stroperij, en het administratief of fysiek omkatten van vis.

Omkatten is het aanpassen van de herkomst, soort, keurmerk of houdbaarheid van vissoorten of het verbeteren van het uiterlijk, gewicht of het vermengen van partijen vis.

Ook zou er mogelijk gesjoemeld worden met het motorvermogen van kotters. Dit zou echter niet vast te stellen zijn: "De NVWA is ervan op de hoogte dat het voor vissers mogelijk is om het motorvermogen ondanks verzegeling te manipuleren zonder dat dat zichtbaar is tijdens controles."

Geen duidelijkheid over omvang van de fraude
De NVWA benadrukt dat het geen uitspraken kan doen over de totale omvang van fraude binnen de sector. Wel zijn er verschillende overduidelijke frauderisico's. Daarnaast zegt de dienst dat de visserijwereld vrij gesloten is en dat fraudeurs zich ogenschijnlijk weinig gehinderd voelen. Volgens de NVWA is er weinig zakelijke en sociale controle en spreken bedrijven elkaar onderling niet aan op illegaal gedrag.

Belangrijkste motieven om te frauderen binnen de visserijsector zijn volgens de NVWA financieel gewin, angst om klandizie te verliezen en het voorblijven van de concurrent. "Daarnaast zijn de aanlandplicht, het pulsverbod, het Noordzeeakkoord, de Brexit en de coronapandemie ontwikkelingen die in de afgelopen periode voor extra economische druk op de sector hebben gezorgd. Deze druk draagt mogelijk bij aan grotere risico’s op fraude en op de inmenging van georganiseerde, ondermijnende criminaliteit zoals drugssmokkel."

De dienst wijst daarvoor onder meer naar de geruchtmakende drugszaak rondom de Urker kotter Z-181, waarbij bemanningsleden jarenlange celstraffen kregen opgelegd.

In vier jaar tijd 66 fraudesignalen
Over de periode 2017-2020 kreeg de NVWA 66 signalen van fraude binnen. Die hebben geleid tot 34 strafrechtelijke onderzoeken. Een aantal van die onderzoeken loopt nog. De cijfers over de vermoedelijke fraude tonen slechts de ondergrens, denkt de toezichthouder: "De werkelijke omvang van fraude binnen een keten is vaak lastig te bepalen. Ten eerste, omdat deze activiteiten zoveel mogelijk buiten het zicht van de overheid worden gehouden." Ook benadrukt de dienst dat het een beperkte capaciteit heeft om alles te kunnen onderzoeken.

Naast de fraudesignalen zijn er in in de jaren 2017 tot 2020 ook 280 processen verbaal opgemaakt voor overtredingen op de visserijwetgeving. Deze overtredingen zijn kleiner van aard ten opzichte van de fraudesignalen die meer onderzoek vereisen. Het gaat dan bijvoorbeeld om het overschrijden van vangstrechten.

Welke aanbevelingen doet de toezichthouder?
De NVWA doet verschillende suggesties om fraude binnen de visserijsector beter aan te kunnen pakken. Zo moet de sector zelf geconfronteerd worden met concrete voorbeelden 'om het zelfreinigend vermogen te stimuleren'. Ook moeten er stevigere consequenties komen voor frauderende bedrijven, zoals het intrekken van vergunningen of het onthouden van subsidies. Daarnaast moet er meer toezicht op afstand komen omdat vissers fysieke controles op zee aan kunnen zien komen. Betrokken ministeries zouden meer maatregelen kunnen nemen tegen illegale stroperij.

De sector zelf zou meer kunnen investeren in de aanpak van frauderisico's: "Stimuleer daarvoor het mechanisme van onderlinge zakelijke controle en streef naar een werkveld waarin men elkaar aanspreekt op risicovolle omstandigheden of vermoedelijke wet- of regelovertreding."

Het kabinet komt begin volgende maand met een reactie op het rapport.