omroep flevoland

Het bedrijf Eerste Lelystadse Schroothandel (ELS) wil dat de rechtbank dwangsommen voor een uitstootverbod van PFAS uit brandblussers van tafel haalt. ELS zegt dat zij geen regels overtreedt en buurbedrijf Heynen niet hindert. Heynen wil juist dat de rechter de verwerking van brandblussers verbiedt.

ELS en Heynen stonden vrijdagmiddag in Lelystad opnieuw tegenover elkaar bij de rechter over een geschil, dat inmiddels drie jaar loopt.

De schroothandel aan de Staalstraat haalt poeder en blusschuim uit afgedankte brandblussers. Daarin zit PFAS, de verzamelnaam voor stoffen die een gevaar voor de volksgezondheid opleveren. Poeder en schuim worden in een gesloten systeem verwijderd, wat zou moeten garanderen dat er geen PFAS in de omgeving komt.

Toch ontdekte buurman Heynen in 2022 PFAS in de dakgoten, op het dak en in de bodem van haar fabrieksterrein, waar hoezen voor matrassen worden gemaakt. Er kwamen geregeld vlokken blusschuim overwaaien en stofwolken uit een pijpje van de hal, waar ELS de brandblussers leeghaalt. Ook werd gezien dat de deur van de hal geregeld open stond, waardoor stof met PFAS-deeltjes zou kunnen ontsnappen.

Sindsdien is het hommeles tussen de twee buren, omdat Heynen de vervuiling meermaals bij de provincie, gemeente en rechters heeft aangekaart. In juli vorig jaar legde het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden aan ELS een dwangsom op van 10.000 euro voor elke keer dat er PFAS in de lucht ontsnapt.

Beroep
Tegen die uitspraak tekende ELS in september beroep aan, omdat het hof de zaak op onjuiste gronden zou hebben beoordeeld. Het bedrijf vroeg de rechter in maart al om de dwangsom op te schorten totdat de zaak volledig was behandeld. ELS verloor die zaak in maart. Vrijdag diende de bodemprocedure.

De advocaten van het bedrijf probeerden de rechters in Lelystad ervan te overtuigen dat ELS geen voorschriften van haar vergunning overtreedt en niet onrechtmatig handelt tegen Heynen. Heynen moet de schade en gezondheidsrisico's voor zijn 50 werknemers beter aantonen. ELS wil dat de rechter de dwangsommen van tafel haalt, die het gerechtshof afgelopen juli heeft opgelegd.

ELS zegt dat sinds die rechtszaak een reeks verbeteringen is doorgevoerd, waardoor de kans dat er PFAS vrijkomt nihil is. Volgens directeur Arjan van 't Wel worden er al een jaar geen poederblussers meer verwerkt, dat gebeurt elders door een ander bedrijf. PFAS-houdend blusschuim wordt uitgespoeld, in een tank opgevangen en vervolgens in Denemarken vernietigd.

De door ELS ingehuurde toxicoloog Jacob de Boer betoogde dat er in bluspoeder helemaal geen PFAS voor komt, zodat er geen risico's zijn. "Nul bestaat niet, maar de gevonden hoeveelheden zijn 0,07 microgram, uiterst weinig. In uw toga zit meer PFAS dan in het poeder", hield hij de rechters voor. De adviseurs van Heynen voerden aan dat poeder wel degelijk PFAS bevat, tot zelfs 700 keer de zogeheten detectiewaarde.

Nieuwere brandblussers
Volgens Heynen is de uitstoot nog niet voorbij. In de dakgoten is ook een type PFAS gevonden dat in nieuwere brandblussers zit, "dus het proces van verspreiden gaat door", aldus de raadsman van het bedrijf. Het personeel blijft dus blootgesteld aan PFAS. Het ging directeur Heynen te ver om bij alle werknemers dan maar bloedonderzoek te laten doen, zoals toxicoloog De Boer voorstelde.

Heynen benadrukte dat de PFAS ook in de bodem en het grondwater van haar bedrijfsterrein is gevonden. "Dat maakt ons bedrijf onverkoopbaar. Voor een uitbreiding geeft niemand een hypotheek, ons onderpand is waardeloos geworden. Onze klanten eisen dat wij PFAS-vrije producten leveren", somde Heynen de moeilijke situatie op.

Een eerste bodemonderzoek in opdracht van de provincie heeft volgens ELS-directeur Van 't Wel inderdaad vervuiling aangetoond, maar het roept veel vragen op. Volgens hem ligt er bij ELS al jaren een 25 centimeter dikke betonvloer, waar blusschuim niet doorheen kan dringen.

In overleg met de OFGV, provincie en het waterschap wordt momenteel een aanvullend onderzoek gedaan om te achterhalen waar de PFAS vandaan komt. ELS vermoedt dat de bron ligt bij bedrijven, die eerder aan en rond de Staalstraat hebben gezeten.

Koperstraat
Een oplossing voor het probleem tussen de twee buren is in principe nabij. ELS heeft iets verderop aan de Koperstraat een nieuwe hal gebouwd, waar in een geheel gesloten werkwijze brandblussers binnen worden opgeslagen en daar verwerkt. Vervuild water wordt voor 90 procent gezuiverd tot drinkwaterkwaliteit dankzij een nieuwe zuiveringsinstallatie, aldus Van 't Wel. Voor die installatie moet nog wel een vergunning worden afgegeven. Het nieuwe bedrijf moet medio 2026 operationeel zijn.

ELS verwerkt aan de Staalstraat dan alleen nog schroot, maar de PFAS is verleden tijd. "Liever vandaag dan morgen", aldus Heynen over het vooruitzicht dat zijn buurman de PFAS-activiteiten verplaatst. Pas als daarna ook nog de bodem wordt schoongemaakt, zegt Heynen betere vooruitzichten te hebben.

Veel vragen
De rechters stelden aan beide partijen veel vragen. Zoals over de juistheid van de vergunning van ELS, die de provincie in 2017 heeft afgegeven. Heynen stelde dat dit ten onrechte is gebeurd. Maar de provincie oordeelde toch dat schuimblusmiddel ongevaarlijk is? Dan kan de rechtbank de juistheid acht jaar later volgens hem moeilijk betwisten.

Toxicoloog De Boer sprak over "voortschrijdend inzicht": destijds werd het schuim veilig geacht, pas recenter zijn de risico's bekend.

En wat betekent het als de rechtbank de verwerking bij ELS verbiedt? "Dan staan er vier man op straat en stopt de verwerking van brandblussers. Dan mag iedereen zijn brandblusser zo maar leegspuiten", aldus Van 't Wel. Ofwel: zijn bedrijf is er nu juist om een groot milieuprobleem te voorkomen.

De rechters in Lelystad moeten oordelen in een civiele procedure. Wat hun taak ingewikkeld maakt is dat Heynen eind mei ook in hoger beroep naar de bestuursrechter is gestapt. Het bedrijf is het niet eens met de provincie, die tegen het advies van de provinciale bezwaarcommissie onlangs besliste dat de Omgevingsdienst Flevoland en Gooi- en Vechtstreek (OFGV) niet bij ELS hoeft te handhaven. Er is alleen een last onder dwangsom opgelegd, omdat ELS geen vergunning heeft voor drie opslagtanks die al sinds 2017 op het terrein staan. Hiervoor vraagt ELS alsnog de vergunning aan.

De rechtbank Lelystad komt op 18 juli met een vonnis. Dat kan een voorlopige of definitieve uitspraak zijn, maar mogelijk wordt de zaak aangehouden totdat de bestuursrechter over het hoger beroep van Heynen heeft geoordeeld.