omroep flevoland

In de kunstwereld zijn twijfels gerezen over de echtheid van een kunstwerk van Jean-Michel Basquiat, dat maandenlang in Almere heeft gehangen. Het nooit eerder vertoonde kunstwerk, met de titel 'Nancy, the red work', was dit voorjaar het middelpunt van de street-art-tentoonstelling Shapeshifters in Kunstlinie. Kunstenares Airco Caravan is er van overtuigd dat er een vervalst kunstwerk in Almere te zien was: "Zelfs een kind kan zien dat dit nep is."

De Almeerse expositie tussen februari en juli was een coproductie tussen Kunstlinie en kunstgalerie Vroom & Varossieau. Het kunstwerk was in privébezit van Spaanse eigenaren. Het is een soort collage van krantenartikelen, met de tekst IN GOD WE TRUST, het kenmerkende kroontje van de kunstenaar en druipende rode verf. Met een dikke lijst waar spijkers in geslagen zijn er omheen. Het zou miljoenen waard zijn, hoeveel precies is niet duidelijk.

De eerste twijfels ontstonden bij de Almeerse Caroline in 't Veld. Zij verwonderde zich erover dat zo'n bijzonder stuk voor het eerst in Almere werd getoond. De kunstenaar Basquiat, in 1988 op 27-jarige leeftijd overleden, is in Amerika namelijk nog altijd enorm populair en geliefd. In 2017 werd één van zijn schilderijen verkocht voor 110,5 miljoen dollar, één van de duurste kunstwerken ooit. In 't Veld wilde een artikel schrijven over hoe dat bijzondere, nooit eerder vertoonde werk, in Almere terecht was gekomen.

Commotie in de Verenigde Staten
Ondertussen was er in mei een rel in de Amerikaanse kunstwereld rondom kunstwerken die door dezelfde kunstenaar zouden zijn gemaakt. In het Orlando Museum of Art in Florida was een expositie met 25 werken van Basquiat, maar bij één van de kunstwerken was iets opvallends geconstateerd. Op de achterkant van het werk, dat geschilderd was op een stuk karton, stond een tekst van FedEx: 'Align top of FedEx Shipping Label here'. Uit onderzoek bleek dat het bedrijf dit lettertype pas sinds 1994 gebruikte, 6 jaar na de dood van de kunstenaar.

Die vondst was reden genoeg voor de F.B.I. om onderzoek te doen naar de werken. In augustus was het onderzoek afgerond en wat bleek: alle schilderijen waren nep. De voormalige eigenaren bleken vast te hebben gezeten voor fraude en drugshandel. Bovendien bleek de commissie, die de werken van Basquiat had gekeurd, zichzelf een aantal jaren eerder te hebben opgeheven. Onder meer vanwege alle rechtszaken die over de schilderijen werden aangespannen.

"Een kind kan het zien, dit is gewoon oplichterij, dit is vals."

Spelfouten in het 'paspoort' van het kunstwerk
Na flink aandringen kreeg In 't Veld toch de provenance van het werk in handen. Ze liet dit aan kunsthandelaar Robbert van Ham van Jaski Art Gallery in Amsterdam zien die al snel zei: "Ik kan mij niet voorstellen dat dit echt een werk van deze kunstenaar is. Alleen al vanwege de spelfouten in de provenance." Hij is zelf een expert op het gebied van Karel Appel en komt in die hoedanigheid veel vervalsingen tegen. Maar, geeft hij aan, ik ben geen expert op het gebied van Basquiat.

Kunstenares en grafisch vormgever Airco Caravan woont in New York en is een liefhebber van Basquiat. Ze is zelf bekend van het standbeeld van Martin Luther King in Amsterdam. Caravan heeft het werk dat in Kunstlinie hing bestudeerd en heeft er geen goed woord voor over. "Het werk dat in Almere hing dat is een tijdschriftencollage. Ik heb 600 werken van hem bekeken en er is er geen één met een tijdschriftencollage. Basquiat heeft dat gewoon nooit gedaan."

Basquiat (r) samen met Andy Warhol

ANP

Omroep Flevoland heeft andere Basquiat-experts benaderd voor een reactie maar die willen ze niet geven. Volgens Anna van Leeuwen van de kunstredactie van de Volkskrant is het inderdaad lastig om kenners een uitspraak te laten doen waarbij ze aan de authenticiteit van een werk twijfelen: "Sowieso is het haast ondoenlijk om van een afstand de authenticiteit van een kunstwerk te bepalen. Bovendien gaat het bij kunstenaars van dit kaliber om enorme bedragen en dus zeer grote belangen. En wanneer het om grootschalige oplichting en vervalsing gaat, zoals in Florida het geval lijkt te zijn, heb je echt met de onderwereld te maken. Dat zag je daar bijvoorbeeld aan een Basquiat-specialist die werd gechanteerd."

Hoe kan je dit voorkomen?
Wat moet er gebeuren om te voorkomen dat er in de toekomst valse kunst wordt geëxposeerd in Kunstlinie of bijvoorbeeld in het nog nieuw te bouwen Kunstmuseum? In 't Veld maak zich wel zorgen over de toekomst. "Er is wel aandacht nodig voor hoeveel personeel we hebben op dit vlak. Er is expertise nodig en geld. Want het is het wel waard om hier een team met kennis over kunst te hebben dat ook exposities op dit niveau kan opzetten. Want op deze manier zijn we wel heel kwetsbaar."

"Zover wij weten is het echt"
Kunstlinie laat weten dat ze zelf het papierwerk op orde heeft. Bo Naarden van Kunstlinie: "Ik ken de verhalen en vragen over de echtheid, ook rondom dit stuk. Wij hebben zelf ons papierwerk op orde, de herkomst is gecheckt. Zover wij weten is het dus echt." Daarnaast geeft ze aan dat ze vertrouwt op de partners met wie ze samenwerken, zoals kunstgalerie Vroom & Varossieau.