omroep flevoland

Directies van ziekenhuizen moeten eerder aan de bel trekken als zij merken dat door problemen de zorg aan patiënten in gevaar dreigt te komen. Zij moeten direct met alle betrokken partijen in overleg om te zorgen dat de zorgplicht aan patiënten kan worden nagekomen.

Dat is de voornaamste aanbeveling van de commissie Van Manen. Die heeft de faillissementen van de MC IJsselmeerziekenhuizen en MC Slotervaart in oktober 2018 onderzocht. Het eindrapport is vandaag in Den Haag gepresenteerd.

Al langer zwakke financiële positie
De commissie constateert in haar rapport 'De aangekondigde ondergang' dat beide ziekenhuizen al langer een zwakke financiële positie hadden en steeds dieper in de schulden kwamen. De problemen verergerden door terugloop van het aantal patiënten. Ook speelden er in Lelystad conflicten binnen de leiding en Raad van Commissarissen en met de medische staf.

Zorgverzekeraar Zilveren Kruis had een dominante rol bij de ziekenhuizen en stelde zich bij onderhandelingen dwingend op, aldus de commissie. Zij kende de problemen en verlangde van de MC Groep van Loek Winter en Willem de Boer actieplannen. De directie bleef plannen maken, maar verloor het zicht op de werkelijkheid totdat Zilveren Kruis half oktober weigerde om nog meer geld in de ziekenhuizen te steken. "Het dichtdraaien van de geldkraan was het beslissende moment", aldus commissielid Pauline Meurs.

Voorzitter Jaap van Manen maakt de vergelijking met een vechtscheiding: "Men was met elkaar bezig en niet met de kinderen." Die kinderen zijn in dit geval van patiënten.

Ook de Inspectie Volksgezondheid en Jeugd (IGJ) en Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) zagen de problemen al maanden aankomen, maar achtte zich niet bevoegd om dwingende maatregelen op te leggen. Hetzelfde gold voor minister Bruno Bruins van Medische Zorg. Het ministerie beschouwde de situatie bij de MC Groep aanvankelijk als 'net als anders' bij eerdere problemen met ziekenhuizen. "Iedereen bleef in zijn rol, maar dat werkte ondermijnend voor de patiënt."

Eerder handelen bij problemen
Omdat deze situatie zich ook bij andere ziekenhuizen kan voordoen, trekt de commissie lessen voor de toekomst. Directies, artsen en zorgverzekeraars moeten anders en eerder handelen bij problemen. Zij moeten binnen een beperkte termijn van bijvoorbeeld een maand met eerste oplossingen komen.
Te allen tijde moet worden voorkomen dat een ziekenhuis ongecontroleerd ten onder gaat en patiënten binnen enkele dagen op straat staan, zoals in oktober 2018 met het MC Slotervaart gebeurde.

In tweede instantie moeten ook andere partijen als de Inspectie Volksgezondheid en Jeugd of Nederlandse Zorgautoriteit vroegtijdig worden ingeschakeld.
Om ziekenhuis stabiliteit te geven, moeten zorgverzekeraars meerjarige afspraken met ziekenhuizen maken over de financiering van de zorg.

Patiënt moet uit handen curatoren blijven
Verder vindt de commissie het ongewenst dat curatoren in de toekomst de bevoegdheid krijgen over een instelling waar patiëntenzorg wordt verleend. "De curator mag geen ziekenhuisbestuurder meer worden. Je kunt het zo'n iemand niet aandoen om geconfronteerd te worden met dilemma's van hoe een ziekenhuis moet worden bestuurd en zich met patiëntenzorg moet bezig houden", aldus Van Manen. Eerder hebben specialisten van de MC-ziekenhuizen en de Patiëntenfederatie Flevoland zich ook kritisch uitgelaten over de dubbele rol van de curatoren.

Overigens hebben de twee curatoren van MC IJsselmeerziekenhuizen niet willen meewerken aan het onderzoek van de commissie, omdat ze hiertoe niet wettelijk verplicht waren. Ook een accountantskantoor heeft een belangrijk rapport niet willen verstrekken. De commissie heeft zonder hun toch geprobeerd de ontbrekende informatie te reconstrueren.

Rapport aangeboden aan minister
Het rapport is vanochtend aangeboden aan minister Bruins. Aan hem is het om te bepalen wat er met de aanbevelingen gebeurt. Naar verwachting zal de Tweede Kamer ook over het advies willen praten.
Loek Winter zegt in een verklaring blij te zijn met het 'evenwichtige rapport', dat aangeeft dat er niet één oorzaak is voor de ondergang van zijn ziekenhuizen. "Terecht concludeert de commissie dat er voor kleine ziekenhuizen een toenemende eenzijdige afhankelijkheid bestaat van zorgverzekeraars. Voorts is samenwerking tussen betrokken partijen in de regionale zorg van belang indien een ziekenhuis genoodzaakt is af te bouwen."

De IGJ en NZa zijn nog bezig met een onderzoek naar ongeoorloofde financiële constructies bij de MC Groep.