omroep flevoland

Het Spaanse modeconcern Inditex, bekend van Zara, bouwt in Lelystad een enorm distributieknooppunt. Wat gebeurt daar straks en wat is Inditex voor een bedrijf? Filmen was niet toegestaan, maar verslaggever Richard Schuurman was onlangs welkom voor een blik achter de schermen in een distributiecentrum en op het hoofdkantoor in Spanje. Vandaag deel 2: wat is Inditex voor bedrijf?

De lunchpauze nadert, dus hij is er nu niet. En als hij er had gezeten, dan was zijn gezicht voor mij een stipje in de verte geweest op de enorme afdeling van Zara Woman. Zo groot is het hier op het hoofdkantoor van Inditex in Arteixo.
'Hij’ is de 82-jarige Amancio Ortega Gaona, in 1963 de oprichter van Confecciones GOA, de eerste Zara-winkel in A Coruña in 1975 en tien jaar later van Industria de Diseno Textil, kortweg Inditex.

Nog elke dag komt meneer Ortega, grootaandeelhouder van 59,29 procent van de aandelen, langs. Hij neemt dan plaats aan zijn bureau op de afdeling waar de vrouwenmode van Zara wordt bedacht.

Ortega heeft goed geboerd, al kostte een herwaardering van het aandeel Inditex door analist Morgan Stanley hem in augustus ruim 3,4 miljard euro van zijn vermogen. Dat daalde naar een kleine 59 miljard.

Pablo Isla zwaait sinds 2011 als bestuursvoorzitter de scepter over Inditex. Dat is met 7422 winkels in 96 landen, bijna 172.000 werknemers en vorig jaar een omzet van 25,3 miljard euro en winst van 3,4 miljard uitgegroeid tot één van ’s werelds meest toonaangevende modebedrijven.

Acht merken
Vanuit Arteixo bestiert het bedrijf de acht merken Zara, Pull&Bear, Massimo Dutti, Bershka, Stradivarius, Oysho, Uterqüe en Zara Home. Het is massaconfectie, zoals ik in het distributiecentrum in Meco heb gezien, maar gepresenteerd als gesofisticeerd en begeerlijk. Het is mode waarvoor een schare vaste klanten twee keer per week de winkels bestormt om vooral niets te missen. Die winkels zijn een beleving op zich en zitten daarom doorgaans op de beste locaties, met luxueuze looks in klassiek en modern. Zoals de onlangs geopend winkel in Milaan: alsof je een paleis binnenstapt.

De 'brands' hebben verspreid over Spanje hun eigen hoofdkantoren, maar Arteixo is het onbetwiste middelpunt van het bedrijf. Met 5000 werknemers op het hoofdkantoor, in de ateliers en in het grootste distributiecentrum van het concern (300.000 vierkante meter, drie keer groter dan wat er in Lelystad komt) is Arteixo synoniem aan Inditex en omgekeerd.

Meneer Ortega had zijn hele bedrijf ook naar het centraal gelegen Madrid kunnen verhuizen, maar hij heeft er bewust voor gekozen om in Arteixo te blijven, zo spreekt de chauffeur welhaast zijn nederige dank uit.

Zara domineert het hoofdkantoor
Op het hoofdkantoor is het Zara wat de klok slaat, met een gebouw speciaal voor dat merk. Zara is de belangrijkste pilaar, goed voor twee derde van de omzet binnen Inditex.

In de kelder wandel ik door een compleet nagebouwde winkelstraat. Er is één verschil: er zijn alleen Inditex-winkels. Rechts is een store uitgerust met het complete assortiment, verderop wordt achter gordijnen de inrichting juist veranderd. Ook worden nieuwe presentatietechnieken uitgeprobeerd. Ofwel: hoe verleid ik de consument nog beter?

Op drie verdiepingen hierboven heeft elk Zara-merk zijn eigen afdeling: Zara Home ('Mode voor het huis'), Zara Woman, Zara Kids en Zara Man.

De mannenafdeling gaat schuil achter een grote bruine deur die er uitziet als een wand. Als je het niet weet, dan loop je er zo voorbij. De afdeling heeft nog niet de helft van de grootte van die van de vrouwen, maar de werkwijze is gelijk. In het hart bureaus en computers waarop medewerkers lijken te surfen op de eigen website of gebogen zitten over papieren en tekeningen. Natuurlijk, er zijn leidinggevenden, maar Inditex gaat er prat op een 'plat bedrijf te zijn, zonder hiërarchie, waar werknemers op alle niveaus met elkaar in contact staan en er geen drempels zijn. CEO Pablo Isla heeft een bestuursondersteuner, maar het hele concern telt er maar vijf.

Met elkaar brainstormen en broeden op de volgende stap, het volgende product, dat gebeurt hier elke dag. En dus kan degene die daar in het mannenatelier met een ontwerper staat te praten iemand zijn van marketing of klantenservice, die terugkoppelt wat klanten opmerken of graag zouden zien. Korte lijntjes, snel resultaat.

Het gevolg: Inditex kan snel schakelen. Als ontwerpers iets hebben bedacht, zitten de makers in het atelier verderop klaar om de stof te snijden en prototypes van het kledingstuk te naaien. Een mannequin om verschillende versies uit te proberen is altijd in de buurt, vandaar de pashokjes midden op de werkvloer. Die snelheid zie je terug. Gemiddeld een week of zes duurt het om een nieuw ontwerp vanuit het niets in de winkels te krijgen. Dat kunstje doen ze bij Inditex 65.000 keer per jaar, want zo veel producten brengt het jaarlijks op de markt.

Stilstand is achteruitgang en dus is er een grote afdeling waar jonge techneuten nadenken over allerlei nieuwe technologie die we vroeg of laat in de winkel zullen tegenkomen. Ik herken de zelfbedieningsterminal, waarmee klanten in sommige stores zonder tussenkomst van de verkoopster kunnen afrekenen.

In een ruimte verderop achter beveiligde deuren liggen tal van tablets, 3D-brillen en nog meer spannends dat vast onze winkelbeleving gaat veranderen. Het fijne mag ik er niet van weten. Een paar etages hoger bevindt zich het technologiecentrum. Het lijkt op Mission Control van de NASA in Houston. Vanachter computers en met zicht op grote schermen bestuurt deze afdeling het gehele Inditex-bedrijf. Hier zien ze in één oogopslag als er ergens in een Zara of Pull&Bear-winkel een technisch probleem is, bijvoorbeeld met een haperende kassa.

Zo zijn Amancio Ortega en zijn vrouw hun eerste zaak in A Coruña in 1963 vast niet begonnen. Toen had het bedrijf ook nog geen auditorium, dat qua formaat niet onderdoet voor de Meerpaal in Dronten. Pas geopend, net gebruikt voor de aandeelhoudersvergadering. Samen met de presentatie van het jaarverslag doorgaans de enige twee momenten in het jaar dat er journalisten bij Inditex binnen komen, dus mijn bezoek is ongebruikelijk.

Wat maakt Inditex nu anders dan andere modebedrijven? In Arteixo praten ze niet graag over de concurrentie als H&M, dus ik krijg geen helder antwoord. Maar bij de uitleg over hun bedrijfsfilosofie en -cultuur komen steeds dezelfde zaken terug: korte lijnen, snelle reactietijd en een luisterend oor. Waar 'anderen' hun collectie ontwerpen, laten maken en in de winkels brengen, begint Inditex in de winkel: wat wil de klant? Wat zegt die? En dus heeft elk filiaal wekelijks een werkbespreking om ervaringen uit te wisselen en terug te koppelen naar het hoofdkantoor. Een mopperende klant stuur je niet weg, daar stap je op af. Ik zie het gebeuren tijdens een kort bezoek aan de nieuwste Zara 'flagshipstore' van 6000 vierkante meter in La Castellana in Madrid.

De snelle reactietijd zit hem ook in het produceren, waarbij Inditex er prat op gaat dat ze snel geleverd kan krijgen uit haar ateliers: 57 procent van alle producten wordt gemaakt in Spanje, Portugal, Marokko en Turkije. Maar veel van de 7210 fabrieken van ruim 1800 leveranciers staan in Azië. Alleen al in Bangladesh en China werken ruim een miljoen mensen in fabrieken die ook voor Inditex produceren, ofwel ruim de helft van het totaal aantal kledingmakers.

Is snel werken ook goed en verantwoord werken? Wordt de kleding daar niet door kinderen in elkaar gezet? Het Spaanse bedrijf bezweert van niet. Zeker in Azië is Inditex vaak maar één van de vele klanten van een fabriek, maar de Spanjaarden leggen de fabrieken wel regels en gedragscodes op. In het jaarverslag meldt Inditex dat het vorig jaar bij haar leveranciers ruim 2000 controles en inspecties heeft uitgevoerd op regels, arbeidsvoorwaarden en programma’s voor betere werk- en leefomstandigheden. Daarop zijn 514 fabrieken op de vingers getikt, waarvan de meeste hun werkwijze zouden hebben aangepast. Met 33 leveranciers is de samenwerking verbroken.

Inditex wordt beetje 'gewoontjes'
Met ruim 7400 winkels is Inditex - op Afrika na - wereldwijd overal flink vertegenwoordigd. Nog steeds gaan er nieuwe winkels open. Toch waarschuwden analisten van Morgan Stanley in augustus dat de groei er in de winkels wel een beetje uit is. Inditex presteert prima, maar het wordt een beetje 'gewoontjes' en de prijs van een aandeel is eigenlijk vijf euro te hoog. Bovendien zijn er twijfels over de onlinestrategie van het bedrijf. Het gevolg: de aandelenkoers schoot omlaag, miljarden euro's aan beurswaarde verdampten.

De woordvoerder van de beursgenoteerde onderneming houdt de kaken over Morgan Stanley stevig op elkaar, verwijzend naar wat Pablo Isla in september heeft gezegd bij de presentatie van de halfjaarcijfers. Dit jaar wordt een omzetstijging van vier tot zes procent verwacht. Op online wordt volop ingezet: vorig jaar een stijging van 47 procent, waarmee nu tien procent van de omzet uit internetklanten wordt gehaald. In 2020 zullen alle echt merken hun eigen webwinkel hebben, terwijl Zara eind dit jaar in al haar 48 markten online aanwezig zal zijn. Het einde van de groei is volgens Inditex dus nog lang niet in zicht.

Zie daar de verklaring voor de sprong naar Lelystad. Met per jaar steeds vaker piekmomenten in de bestaande tien distributiecentra in Spanje, werd het tijd voor een vervolgstap. Die is in korte tijd en zonder aarzelen gevonden in Nederland, waar de elfde distributie hub in Lelystad vanaf eind 2019 de druk moet spreiden en nieuwe mogelijkheden voor het bedrijf moet openen.

Een vestiging in Polen of elders in Oost-Europa was vast goedkoper geweest, maar Inditex zegt voor Nederland te hebben gekozen vanwege een reeks argumenten: de goede verbindingen vanuit Nederland (specifiek Schiphol), de flexibele arbeidsmarkt met voldoende potentiële werknemers, en niet op de laatste plaats de geschikte locatie en snelle beschikbaarheid van een groot kavel in Lelystad. De nabijheid van Lelystad Airport speelt hierbij geen enkele rol, benadrukt het bedrijf.

De opening van een distributiehub in Nederland is voor Inditex wel een onbekend avontuur. Niet eerder had het bedrijf zo'n cruciaal knooppunt buiten Spanje. Hoe zal dat gaan in een land met een andere (bedrijfs)cultuur? Hoe werken de Nederlanders samen met de Spanjaarden?

Eind 2019 moet ‘Lelystad’ operationeel zijn, in fase 1 met 450 werknemers. Dat kan in een tweede fase groeien naar circa 800.

Deel 1 is op 3 november gepubliceerd: Meco, de grote broer van Inditex Lelystad.